Koło przemocy to model opracowany przez amerykańską psycholog (Leonora E. Walker), opisujący cykl przemocy, który często występuje w relacjach interpersonalnych. Składa się z cyklu trzech faz, które się powtarzają i wzmacniają, a ostatecznie prowadzą do eskalacji przemocy oraz nadużyć.
01. Faza narastającego napięcia
Ten pierwszy etap cyklu przemocy charakteryzuje się pojawianiem się coraz większej liczby sytuacji konfliktowych oraz wyraźnym wzrostem napięcia w relacjach. Partner, który jest sprawcą przemocy, jest drażliwy, denerwuje go każdy drobiazg, jest ciągle nerwowy i wyładowuje swoje uczucia do partnera, który jest ofiarą przemocy.
Sprawca może swoją ofiarę obrażać i krytykować. Wydaje się, że nie może powstrzymać złości. Każda drobnostka jest dobrym powodem do rozpoczęcia konfliktów i kłótni. Na tym etapie partner będący sprawcą przemocy może pić więcej alkoholu, używać narkotyków lub innych środków odurzających.
02. Faza ostrej przemocy
Na tym etapie napięcie nagromadzone w partnerze (sprawcy) znajduje ujście. Jego zachowanie jest bardzo nieprzewidywalne i gwałtowne, często przeradza się we wściekłość. Wybuchy gniewu mogą być wywołane poprzez drobne rzeczy, takie jak umieszczenie czegoś w określonym miejscu lub opóźnienie godziny spożywania posiłku. Występują wybuchy agresywnego zachowania, które mogą objawiać się biciem, rzucaniem przedmiotami, kopnięciami, groźbami użycia broni i uduszeniem. Można zaobserwować również silne natężenie agresji słownej.
Ofiara ponownie próbuje wszystkiego, by uspokoić partnera i chronić siebie. Ale bez względu na to, co zrobi (przeprosi, spróbuje uspokoić partnera, będzie miła, czy biernie ulegnie przemocy), nie przyniesie to oczekiwanego efektu. Jego złość i frustracja narastają coraz bardziej.
Po wybuchu przemocy ofiara często przeżywa traumę, czując nie tylko złość i bezsilność, ale także wstyd i przerażenie. Skutki zastosowanej przemocy mogą być różne, a konsekwencje fizyczne obejmują podbite oczy, siniaki i otarcia, złamania kości, obrażenia wewnętrzne, poronienie, a nawet śmierć. Na poziomie psychologicznym konsekwencją doświadczonej przemocy może być apatia, depresja czy nawet samobójstwo.
03. Faza miodowego miesiąca
Z chwilą, gdy sprawca daje upust swoim emocjom i uświadamia sobie, że przekroczył wiele granic, staje się zupełnie innym człowiekiem. Zaczyna przepraszać swojego partnera za to, co zrobił, szczerze żałuje swojego zachowania, obiecuje że to się już nigdy nie powtórzy, nie ma pojęcia co się z nim stało i stara się znaleźć zewnętrzne wytłumaczenie swojego zachowania.
Na tym etapie sprawca zaczyna okazywać skruchę, ciepło i miłość. Przynosi kwiaty i prezenty i zachowuje się tak, jakby przemoc nigdy się nie wydarzyła. Troszczy się o swoją ofiarę, spędza z nią czas i utrzymuje satysfakcjonujący związek seksualny. Kiedy patrzy się na takie osoby z zewnątrz, można odnieść wrażenie, że są szczęśliwymi nowożeńcami. Przez takie zachowanie partnera ofiara w końcu zaczyna wierzyć, że jej partner się zmienił oraz że niedawny akt przemocy był niczym innym jak przypadkiem. Spełniają się jej marzenia o pięknej miłości, czuje intymność i stapia się z partnerem. Wspólne życie znów jest piękne i pełne nadziei. Widzi go takim, jakim chce być widziany, bo nie tylko jest „agresorem”, ale wielokrotnie udowodnił, że potrafi być miły i dobry. Jeśli ofiary podejmowały w przeszłości kroki prawne (zarzuty karne, rozwód itp.), na tym etapie mogą tego nie robić, wierząc, że sytuacja się unormowała i przemoc już się nie powtórzy.
Faza miodowego miesiąca jednak mija i niebawem zatacza się krąg i znowu pojawia się faza narastania napięcia.
Koło przemocy jest istotnym narzędziem do opisu i zrozumienia mechanizmów zachowań przemocowych w relacjach międzyludzkich. Pomaga również pokazać, jak przemoc jest wzmacniana i pogłębiana z każdą kolejną fazą oraz jak ważna jest interwencja na każdym etapie cyklu, aby przerwać ten destrukcyjny proces.
autor: Agnieszka Hibner
